Bitcoin có cách hoạt động khác hẳn so với loại tiền tệ điển hình: không có một ngân hàng trung ương nào quản lý và nó chỉ dựa trên mạng ngang hàng thuộc internet. Sự cung ứng tiền là tự động, hạn chế, phân chia và có dự kiến, và chúng được cấp cho các máy chủ hoặc "Bitcoin miners" nhằm xác minh giao dịch Bitcoin và ghi chúng vào tệp lưu trữ nhật ký giao dịch cứ 10 phút một. Đăng nhập được mã hóa bởi chữ ký số ECDSA và được xác nhận bởi chuỗi các quá trình xử lý brute force các hàm băm SHA256 biến đổi một cách phức tạp bởi "bitcoin miners." Phí giao dịch có thể áp dụng cho giao dịch mới tùy thuộc vào sự giới hạn trên các nguồn tài nguyên của mạng. Cứ 10 phút hoặc một "block" (gói) của nhật ký giao dịch được gán cho một lượng tiền cung ứng. Số tiền cho mỗi gói phụ thuộc vào thời gian hoạt động của mạng lưới. Hiện tại, 25 bitcoin được cấp phát cho mỗi 10 phút - block. Nó sẽ giảm một nửa còn 12,5 BTC trong năm 2017 và tiếp tục giảm một nửa cho 4 năm tiếp sau cho đến khi có 21 triệu bitcoin lưu hành trên thị trường trực tuyến vào năm 2140.

Bitcoin là loại tiền thay thế được sử dụng rộng rãi nhất trong thương mại điện tử. Đến tháng 11 năm 2013, lượng tiền cơ sở của bitcoin được định giá khoảng 7 tỷ USD. Những biến động lớn trong giá trị tương ứng với đồng USD của một Bitcoin đã gợi lên những lời chỉ trích về tính phù hợp kinh tế của Bitcoin như là loại tiền tệ.
 

Tiền điện chịu không xiết!

“Đào mỏ” bitcoin, tức tham gia quá trình cập nhật thông tin giao dịch của bitcoin vào sổ cái và giải các bài toán đặt ra để được thưởng bitcoin. Năng lực tính toán của tất cả các máy tham gia chuyện này nay đã gấp 100 lần 500 siêu máy tính mạnh nhất thế giới. Từ đó một vấn đề đặt ra là liệu tiền điện chạy máy có khi nào cao hơn tiền thu về?

Theo số liệu thống kê trên trang BlockChain.info, vào tháng 4-2013 khi mỗi bitcoin có giá chừng 100 đôla, toàn bộ lượng điện tiêu thụ bởi các máy khai thác bitcoin đã lên đến 1.000 megawatt giờ/ngày, đủ điện cho 31.000 hộ gia đình ở Mỹ xài, trị giá lên đến 150.000 USD. Nhưng đến tháng 12 này, con số đã lên đến 105.000 megawatt giờ/ngày, tức tốn chừng 15,8 triệu USD tiền điện. Như ngày 4-12 người ta “đào” được 4.800 bitcoin, hóa ra mỗi đồng bitcoin tốn đến gần 3.300 USD tiền điện? So với giá bitcoin ngày đó là 1.146 USD thì “khai thác” mỗi đồng bitcoin, dân “đào mỏ” lỗ trên 2.000 USD.

Trong khi đó, nhờ giá điện rẻ nên Hong Kong trở thành một địa điểm hấp dẫn cho hoạt động “đào” bitcoin. Một cơ sở “đào” bitcoin đã mọc lên tại tòa nhà Kwai Chung ở Hong Kong. Cơ sở này có kích cỡ bằng một container, chứa đầy các máy vi tính, hệ thống máy chủ... luôn được duy trì ở nhiệt độ 370C hoặc thấp hơn.

Thật ra con số chi phí trên nếu chia đều cho hàng trăm ngàn người tham gia khai mỏ, nhiều người xem đó như trò tiêu khiển. Nhiều nơi chạy máy chủ yếu dùng vào mục đích khác nên dân đào mỏ chuyên nghiệp vẫn còn lãi nên tiếp tục khai mỏ bitcoin. Nhưng dù sao nhìn vào các con số thống kê này chúng ta sẽ hiểu vì sao đã có nhiều nhận định khác nhau đến thế về đồng tiền này - khó ai chịu lỗ như thế để “đào” một đồng tiền có khả năng mất giá sâu hơn nữa!

Nhưng vì sự nóng sốt của tiền ảo bitcoin mà ngày càng có nhiều người tham gia, với máy móc ngày càng mạnh để “khai mỏ”, nhưng tội phạm cũng nhanh chóng lợi dụng kẽ hở này.

Không chỉ có giới đầu tư, bọn tội phạm rất thích bitcoin. Đó là điều nhà chức trách Mỹ phát hiện khi đóng cửa trang web Silk Road, một “siêu thị” ma túy trực tuyến hồi tháng 10-2013. Theo Reuters, điều tra cho thấy Silk Road cho phép các tay buôn ma túy hiểu biết về công nghệ rao bán “hàng trắng” và các loại hàng hóa bất hợp pháp khác qua mạng. Chúng nhận thanh toán bằng bitcoin rồi gửi ma túy cho khách hàng qua đường bưu điện. Khi đó, mới chỉ có 11,8 triệu bitcoin được lưu hành và giá của nó mới chỉ đạt 140 USD/đồng.

Chỉ riêng lượng ma túy và hàng hóa bất hợp pháp trên Silk Road đã có giá trị lên đến hơn 9,5 triệu bitcoin, tương đương 1,2 tỉ USD lúc đó. Tại sao bọn tội phạm trên Silk Road lại chọn bitcoin làm phương tiện thanh toán? Đơn giản bởi nó giúp chúng dễ dàng che giấu thân phận đen tối. Các giao dịch bitcoin trên thực tế không hoàn toàn vô hình. Hạ tầng phần mềm phức tạp hỗ trợ loại tiền ảo này đảm bảo rằng các trao đổi liên quan đến đồng bitcoin trên mạng đều bị giám sát. Tuy nhiên chúng ta không thể biết ai đang sử dụng bitcoin và mua cái gì.

Mồi ngon của tin tặc

Trong năm 2013, giá trị đồng bitcoin tăng vọt với tốc độ khó tin. Từ 13 USD/đồng hồi tháng 1, có lúc nó đã vọt lên tới 1.216 USD/đồng, gần tương đương giá vàng. Đó là lý do bitcoin đã trở thành mồi ngon của bọn tin tặc. Hệ thống phần mềm quản lý bitcoin sử dụng mật mã để cho phép người dùng trao đổi tiền mà không cần một bên thứ ba giám sát giao dịch. Tuy nhiên việc lưu trữ bitcoin của từng cá nhân được bảo vệ bằng chìa khóa điện tử vừa chữ, vừa số. Khi bị mất, chìa khóa này không thể phục hồi.

“Bọn tin tặc dễ dàng phát hiện yếu tố này. Đó là một điều rất tồi tệ đối với hệ thống tiền ảo bitcoin - trang Technology Review dẫn lời nhà đầu tư William Quigley thuộc Hãng Future of Money nhận định - Nó sẽ chỉ là đồ chơi của những kẻ đầu cơ cho đến khi các công ty tạo ra cách quản lý và bảo vệ ví bitcoin dễ dàng hơn”. Nhà đầu tư Steve Kirsch đã đổi 1 triệu USD ra bitcoin trong sáu tháng qua và gặp nhiều khó khăn trong việc cất giữ số tiền ảo này. “Mọi cơ chế giữ tiền bitcoin hiện tại đều có vấn đề” - Kirsch than thở.

Cách dễ nhất để quản lý bitcoin là ký gửi chúng cho một công ty cung cấp dịch vụ chuyển đổi giữa tiền ảo và tiền thật. Người gửi tiền có thể truy cập qua một trang web. Kể cả khi mất mật mã vào tài khoản trong trang web này, người sử dụng có thể lấy mật mã mới và truy cập trở lại. Tuy nhiên nhà đầu tư Kirsch cho biết đây là cách kém an toàn nhất. “Một vụ tấn công vào máy vi tính của bạn có thể khiến toàn bộ số bitcoin của bạn mất sạch” - Kirsch cảnh báo.

Hồi tháng 4 một nhóm tin tặc đã dùng mã độc tấn công người sử dụng trang Mt.Gox, một trong những sàn giao dịch đồng bitcoin trên mạng đầu tiên và cướp đi tiền ảo. Một nhà đầu tư tên Dave Wright cho biết anh bị mất số bitcoin trị giá 16.500 USD khi đó. Tin tặc đã sử dụng địa chỉ IP từ Hà Lan để ăn cắp tài khoản và mật mã của anh trên Mt.Gox, rút số tiền ảo bitcoin chuyển đến nơi khác. Hồi tháng 10, bọn tin tặc tấn công sàn giao dịch Inputs.io, rút đi 4.100 bitcoin trị giá 1,3 triệu USD lúc đó.

Tương tự, hồi tháng 11 bọn tin tặc đã tổ chức một số đợt tấn công từ chối dịch vụ (DDoS) vào sàn giao dịch BIPS ở châu Âu, cướp đi 1.295 bitcoin, trị giá khoảng 1 triệu USD lúc đó. Tuy nhiên, vụ đánh cắp bitcoin lớn nhất có giá trị lên đến 100 triệu USD. Hồi cuối tháng 11, trang Sheep Marketplace, một siêu thị ma túy và hàng cấm online tương tự Silk Road, thông báo có kẻ tấn công trang web này lấy đi 96.000 bitcoin, trị giá tổng cộng 107,8 triệu USD lúc đó. Vẫn chưa rõ đây là hành vi tấn công mạng hay là chiêu của những kẻ quản trị Sheep Marketplace bày ra để ăn chặn số tiền bitcoin khổng lồ của khách hàng.

“Trữ lạnh” bitcoin và 8 triệu USD trong bãi rác

Do nguy cơ bị mất cắp lớn, nhiều nhà đầu tư đã chọn cách lưu trữ ví chứa bitcoin trong máy tính cá nhân của mình. Tuy nhiên, cách này cũng không an toàn do máy tính cá nhân cũng có thể bị mã độc tấn công. Theo trang Technology Review, một trong những vụ trộm bitcoin đầu tiên xảy ra vào năm 2011. Khi đó, tin tặc đã xâm nhập máy vi tính của một nhà đầu tư có tên trên mạng là Allinvain, lấy đi 25.000 bitcoin. Lúc ấy, số tiền trên trị giá 500.000 USD và nếu ở thời điểm này thì lên đến nhiều triệu USD.

Chính vì vậy, không ít người đã chọn giải pháp được xem là an toàn nhất. Đó là giữ bitcoin trong máy vi tính hoặc ổ cứng không nối mạng Internet. Đây là cách được gọi là “dự trữ lạnh”. Một số người sử dụng thêm phần mềm mã hóa để bảo vệ ví chứa bitcoin trong máy vi tính. “Tôi giữ phần lớn bitcoin của mình trong ổ cứng không nối mạng trong một phần mềm có tên Bitcoin Armory, nhưng việc truy cập rất bất tiện” - nhà đầu tư Kirsch cho biết. Sau vụ đánh cắp hồi tháng 11, tổng giám đốc sàn giao dịch BIPS Kris Henriksen cho biết ông tư vấn cho các nhà đầu tư không nên trữ bitcoin trong máy vi tính kết nối với Internet.

Nhưng cách “trữ lạnh” này cũng không an toàn 100%. Hồi tháng 11, báo chí thế giới xôn xao với vụ nhà đầu tư James Howells người thành phố Newport ở Xứ Wales đã vô tình vứt vào bãi rác ổ cứng chứa lượng bitcoin trị giá tới 8 triệu USD. Theo trang ZNET, năm 2009 Howells mua 7.500 bitcoin với giá vỏn vẹn 6 USD. Anh cất số bitcoin này trong ổ cứng máy vi tính và quên hẳn chúng. Sau khi máy vi tính bị trục trặc, anh đã cất ổ cứng vào ngăn kéo. Hồi giữa tháng 7, sau khi dọn dẹp các thiết bị vi tính, anh đã quăng luôn chiếc ổ cứng này vào bãi rác.

Khi đó Howells không biết rằng số bitcoin trong ổ cứng của anh có giá trị 500.000 USD. Sau khi nghe tin về vụ trang web Silk Road và cơn sốt bitcoin, Howells mới nhớ ra mình có 7.500 bitcoin trong ổ cứng. Lúc này là tháng 11 và số bitcoin trong ổ cứng của anh đã có giá lên đến gần 8 triệu USD. Lập tức anh hộc tốc chạy đến bãi rác thành phố để tìm lại chiếc ổ cứng chứa đựng cả một gia tài này. Đáng buồn cho Howells là người chủ bãi rác thông báo rằng bất kỳ vật gì bị vứt đi bốn tháng trước, giờ đã nằm dưới hàng tấn rác, không thể nào tìm lại được nữa.

Ngoài câu chuyện hi hữu của Howells, các nhà đầu tư cho biết việc “dự trữ lạnh” bitcoin cũng khiến các hoạt động giao dịch trở nên chậm trễ, cơ hội kiếm lãi nhỏ đi. Thế mới biết giữ tiền thật đã khó, giữ tiền ảo càng khó hơn gấp bội.